PATLAYICI MADDELER

Patlayıcı maddelerin imalatı, patlayıcı sistemlerin hazırlanması ve kullanılması son derece dikkat, teknik ve cesaret ister. Böyle silahların hazırlanabilmesi bombacının icra kabiliyeti, yeteneği ve tasavvur gücüne bağlıdır. Bu bakımdan iz bilimci daima farklı patlayıcı sistemleri ve patlayıcı madde karışımları ile karşı karşıya kalır. İz bilimciye düşen patlama mekanizmasını belirlemek kadar suç mahallinden elde edilerek gönderilen patlayıcı kimyasalların cinsini de tayin etmektir. Bir patlayıcı geniş anlamda, ısı, basınç ve yüksek gürültü ile katı veya sıvı halden gaz haline hızlıca dönüşebilen maddedir ve ani gaz basıncı sonucu patlama olur. Patlama artıkları iz bilimi uzmanı tarafından, kullanılan patlayıcının cinsi ve bazı durumlarda patlayıcı sistemin belirlenebilmesi amacıyla incelenir.

Patlama vakalarında ilgili olabileceği düşünülen kişilerden swaplar alınır, bu swaplarda kimyasal incelemelerle patlayıcı artıkları tespit edilirse suçla ilgileri araştırılır. Patlayıcı imalatı yapan kişinin belirlenmesinde en önemli iz tırnakları arasındaki patlayıcı artıklarıdır, bunu belirlemek için şüphelinin tırnak uçları tırnak makası ile kesilerek alınmalıdır.

Patlayıcı maddeler iki ana gruba ayrılır: endotermik ve ekzotermik. Endotermik patlayıcılar, ısıyı çevreye vermek yerine kendilerine alarak soğururlar. Bu nedenle çok yavaş yanarlar ve düşük basınç oluştururlar. Örneğin, buz ve amonyum nitrat karışımı bir endotermik patlayıcıdır. Ekzotermik patlayıcılar ise ısıyı çevreye vererek yayınlarlar. Bu nedenle çok hızlı yanarlar ve yüksek basınç oluştururlar. Örneğin, dinamit, TNT, C4 gibi maddeler ekzotermik patlayıcılardır.

Patlayıcı maddelerin imalatında kullanılan kimyasallar genellikle oksitleyici ve yakıt olarak adlandırılır. Oksitleyici, yanma reaksiyonunu sağlayan ve oksijen sağlayan madde; yakıt ise yanma reaksiyonunda enerji üreten madde olarak tanımlanabilir. Oksitleyici ve yakıt arasındaki oran, patlayıcının gücünü ve hassasiyetini etkiler. Oksitleyici olarak genellikle nitratlar, peroksitler, kloratlar gibi maddeler; yakıt olarak ise karbon, hidrojen, alüminyum gibi maddeler kullanılır.

Patlayıcı maddelerin imalat yöntemleri ise genellikle karıştırma, eritme, sıkıştırma veya sentez olarak adlandırılır. Karıştırma yöntemi, oksitleyici ve yakıtın kuru veya ıslak olarak birbirine karıştırılmasıyla elde edilen basit bir yöntemdir. Örneğin, siyah barut bu yöntemle yapılır. Eritme yöntemi, oksitleyici ve yakıtın eriyebildiği bir çözücü içinde eritilerek homojen bir karışım elde edilmesiyle yapılır. Örneğin, nitrogliserin bu yöntemle yapılır. Sıkıştırma yöntemi, oksitleyici ve yakıtın yüksek basınç altında sıkıştırılarak yoğunlaştırılmasıyla yapılır. Örneğin, RDX bu yöntemle yapılır. Sentez yöntemi ise oksitleyici ve yakıtın kimyasal reaksiyonla birleştirilerek yeni bir bileşik oluşturulmasıyla yapılır. Örneğin, TNT bu yöntemle yapılır.

Patlayıcı maddelerin iz bilimi açısından önemi ise patlama sonrasında ortaya çıkan artıkların analiziyle patlayıcının cinsinin ve bazen de patlayıcı sistemin belirlenebilmesidir. Patlayıcı artıkları genellikle gaz, sıvı veya katı halde bulunabilir. Gaz halindeki artıklar, patlama anında oluşan ve havaya karışan gazlardır. Bu gazlar genellikle oksijen, azot, karbon dioksit, su buharı gibi maddelerdir. Sıvı haldeki artıklar, patlama sonrasında sıvılaşan veya yoğunlaşan maddelerdir. Bu maddeler genellikle nitrogliserin, nitrobenzen, nitrotoluen gibi maddelerdir. Katı haldeki artıklar ise patlama sonrasında katılaşan veya kristalleşen maddelerdir. Bu maddeler genellikle amonyum nitrat, potasyum klorat, kurşun stefnat gibi maddelerdir.

Patlayıcı artıklarının analizi için çeşitli yöntemler kullanılır. Bu yöntemler arasında kromatografi, spektroskopi, mikroskopi, termal analiz gibi teknikler sayılabilir. Bu teknikler sayesinde patlayıcı artıklarının kimyasal bileşimi ve fiziksel özellikleri belirlenebilir. Böylece patlayıcının cinsi ve patlayıcı sistemin türü hakkında ipuçları elde edilebilir.